İran’dan tepki niteliğinde uranyum kararı

İran devlet televizyonuna nazaran, İran, “Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile yeterli iş birliği yapmadığı” gerekçesiyle UAEA İdare Konseyinde alınan aleyhte karara reaksiyon olarak yüksek seviyede uranyum zenginleştirmeye başladığını duyurdu.

Bu kapsamda İran Atom Gücü Kurumunun, Fordo’daki nükleer tesiste uranyumu yüzde 60 saflıkta zenginleştirme işlemine başladığı ve bu oranda zenginleştirilen uranyum miktarını artırdığı belirtildi.

Karara yanıt olarak ayrıca, Natanz ve Fordo’daki tesislerde yeni bir santrifüj zinciri oluşturulacağı ve Fordo’daki IR1 santrifüjlerinin daha hızlı uranyum zenginleştirebilen yeni nesil IR6 santrifüjleriyle değiştirileceği bilgisi verildi.

Verilen izin yüzde 3,67’ydi

İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunun (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) ortasında 2015’te imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan nükleer anlaşma, Tahran’a yüzde 3,67 oranında uranyum zenginleştirme faaliyetini sürdürme müsaadesi veriyor.

Buna karşılık ABD’nin 2018’de mutabakattan tek taraflı çekilmesinden bir yıl sonra mutabakattaki taahhütlerini durduran İran, birinci olarak Natanz’da 17 Nisan 2020’de yüzde 60 saflıkta uranyum zenginleştirdiğini duyurmuştu.

Yüzde 60 telaş nedeni

Tahran’ın uranyumu yüzde 20 ve yüzde 60 saflıkla zenginleştirmesi Batılı ülkelerde tasalara neden oluyor; zira uranyumun yüzde 20 ve üzerinde zenginleştirilmesi nükleer bomba elde etmeye imkan sağlayacak yüzde 90 saflıkta parçalanabilir uranyuma ulaşmak için değerli bir etap olarak kabul ediliyor.

İran’da UAEA’ya bildirilmemiş 3 yerde nükleer bulguların tespit edilmesi ve kelam konusu nükleer bulgulara ait Tahran idaresine yöneltilen soruların istenilen seviyede yanıtlanmaması taraflar ortasında gerginliğe neden olmuştu.

Gerginlik kelam konusu

Ajansın, Tahran’ın bu 3 yere ait yaptığı açıklamayı teknik olarak inandırıcı bulmadığını bildirmesi üzerine 8 Haziran’da UAEA İdare Konseyi, İran’a karşı karar almıştı. Bu gelişme üzerine İran, 9 Haziran’da 2015’teki anlaşma kapsamında nükleer programını denetlemek amacıyla Ajansın kullandığı kamera sistemleri başta olmak üzere çeşitli ekipmanları kaldırmaya başladığını duyurmuştu.

İran, 2 Kasım’da UAEA ile farklılıkları azaltmak için Viyana’ya bir heyet gönderdiğini duyurmuş, UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi ise 9 Kasım’da yaptığı açıklamada, İran’ın son toplantıda “yeni bir şey sunmadığını” söylemişti.

İran’ı nükleer programı konusunda UAEA ile iş birliği yapmamakla suçlayan ABD, Fransa, Almanya ve İngiltere, UAEA İdare Konseyine, İran’ın “UAEA ile derhal iş birliği yapmasını” vurgulayan bir karar hazırlamıştı.

UAEA Yönetim Kurulunda 17 Kasım Perşembe günü oylanarak 35 ülkeden 26’sının oyunu alan kararda, UAEA ile kâfi iş birliği yapmamakla suçlanan İran’a, “bildirilmemiş 3 yerde bulunan uranyum izlerinin varlığına ilişkin derhal kabul edilebilir bir teknik açıklama sağlama” çağrısı yapılmıştı.

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan 19 Kasım’daki açıklamasında, UAEA İdare Heyetinde Tahran aleyhinde alınan kararın “siyasi” olduğunu ve karara karşılık vereceklerini söylemişti.